Αυξάνονται οι δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη - Ο «χάρτης» του R&D στην Ελλάδα

Όλο και περισσότερα κεφάλαια κατευθύνονται στον τομέα Έρευνας και Ανάπτυξης, τομέας-κλειδί για την καινοτομία, με την χώρα μας να καταγράφει τον 2ο μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης των κρατικών δαπανών για R&D στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την περίοδο 2012-22 και να κατακτά την 6η θέση μεταξύ των «27» στις κρατικές δαπάνες για Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ το ίδιο διάστημα.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat που κοινοποίησε χθες το υπουργείο Ανάπτυξης, οι ετήσιες κρατικές δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα ανήλθαν το 2022 στο 1, 581 δισ. ευρώ έναντι 1,40 δισ. ευρώ το 2018 (αύξηση 51%) και 731,94 εκατ. ευρώ το 2012 (αύξηση 116%).

Αποτέλεσμα της αύξησης αυτής ήταν το 2022 οι κρατικές δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ να ανέλθουν στο 0,76%, πάνω από τον μέσο όρο στην ΕΕ (0,74%), επίδοση που τοποθετεί την χώρα στην 6η θέση της ΕΕ των 27, μετά τη Γερμανία, τη Φινλανδία, την Αυστρία, τη Δανία και την Ολλανδία. Όταν μάλιστα μια δεκατία πριν, οι κρατικές δαπάνες για Ε & Α στην Ελλάδα ανέρχονταν μόλις στο 0,39%, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (0,69%), και η χώρα μας καταλάμβανε την 18η θέση μεταξύ των κρατών - μελών.

Το ποσοστό μάλιστα αυξάνει ακόμα περισσότερο αν συμπεριλάβει κανείς και τις ιδιωτικές δαπάνες για Έρευνα κι Ανάπτυξη που προέρχονται είτε από επιχειρήσεις (BES), είτε από την τριτοβάθμια εκπαίδευση (HES), είτε κι από ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (PNP).

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με τα τελικά στοιχεία που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και τα οποία απεστάλησαν στη Eurostat, τόσο οι δαπάνες όσο και το προσωπικό σε δραστηριότητες R&D αυξήθηκε το 2021 κατά 6,1% και 6,2% αντίστοιχα. Οι συνολικές δαπάνες R&D έφτασαν δηλαδή τα 2,645 δισ. ευρώ αυξανόμενες σε ετήσια βάση κατά 151,74 εκατ. ευρώ. Σε συνδυασμό με την αύξηση, κατά 9,8%, του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2021, ο δείκτης «Ένταση Ε&Α», που εκφράζει τις δαπάνες Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ, διαμορφώθηκε σε 1,46% από 1,51% το 2020.

Δεδομένης ωστόσο της έντασης των λοιπών επενδύσεων σε Έρευνα κι Ανάπτυξη άλλων κρατών-μελών, η χώρα μας το 2021 βρέθηκε στην 15η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ27 όσον αφορά τον δείκτη «Ένταση Ε&Α», βάσει της στατιστικής έρευνας του ΕΚΤ που διεξήχθη σε φορείς με ερευνητικές και αναπτυξιακές δραστηριότητες και στους τέσσερις τομείς δραστηριοτήτων (επιχειρήσεις, τριτοβάθμια εκπαίδευση, κρατικό τομέα και ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα).

Δαπάνες ανά τομέα εκτέλεσης
Παρά την μεγαλύτερη αύξηση των κρατικών δαπανών σε R&D έναντι των λοιπών τομέων - οι δαπανών Ε&Α αυξήθηκαν το 2021 κατά 9,9% σε ετήσια βάση έναντι αύξησης 8,3% των δαπανών των επιχειρήσεων - ο τομέας που συνεχίζει να έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στις συνολικές δαπάνες E&A είναι αυτός των επιχειρήσεων.

Βάσει των στοιχείων της ΕΚΤ, το 2021 στον τομέα των επιχειρήσεων πραγματοποιήθηκαν δαπάνες Ε&Α ύψους 1,245 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο 0,69% του ΑΕΠ. Αντίστοιχα οι δαπάνες Ε&Α στον κρατικό τομέα, έφτασαν τα 590,32 εκατ. ευρώ αντιστοιχώντας στο 0,32% του ΑΕΠ, ενώ αυτές στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων ανήλθαν στα 795,19 εκατ. ευρώ και 15,24 εκατ. ευρώ αντιστοιχώντας στο 0,44% και 0,01$ του ΑΕΠ αντίστοιχα.

ΕΚΤ
Πηγές χρηματοδότησης των δαπανών
Όσον αφορά τις πηγές από τις οποίες χρηματοδοτήθηκαν οι δαπάνες Ε&Α, το 2021 το κράτος αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης με 1.176,27 εκατ. ευρώ (ποσοστό 44,5% επί του συνόλου) – περιλαμβάνεται ο τακτικός προϋπολογισμός, το ΕΣΠΑ 2014-2020 και οι λοιπές κρατικές πηγές (Περιφέρειες, εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων).

Σημαντική αύξηση σημειώθηκε στις δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από το κράτος μέσω του ΕΣΠΑ 2014-2020. Αναλυτικότερα, η χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ ήταν συνολικά 335,08 εκατ. ευρώ (αύξηση 33,3%) και αφορούσε όλους τους τομείς: τις επιχειρήσεις (139,18 εκατ. ευρώ), τον τομέα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (98,91 εκατ. ευρώ), τον κρατικό τομέα (96,01 εκατ. ευρώ) και τον τομέα ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (0,98 εκατ. ευρώ).

Η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης των δαπανών Ε&Α του 2021 ήταν οι επιχειρήσεις, με ποσό 1.013,29 εκατ. ευρώ (ποσοστό 38,3% επί του συνόλου). Το μεγαλύτερο μέρος, 925,82 εκατ. ευρώ, της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων επενδύθηκε σε Ε&Α που διενεργείται από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Το υπόλοιπο χρηματοδότησε Ε&Α στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (60,32 εκατ. ευρώ), στον κρατικό τομέα (25,41 εκατ. ευρώ) και σε ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (1,74 εκατ. ευρώ).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί την τρίτη κατά σειρά πηγή χρηματοδότησης Ε&Α, με 263,86 εκατ. ευρώ (ποσοστό 10,0% επί του συνόλου). Η ΕΕ χρηματοδότησε ερευνητικά έργα σε όλους τους τομείς εκτέλεσης Ε&Α, τις επιχειρήσεις (73,60 εκατ. ευρώ), τον τομέα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (103,85 εκατ. ευρώ), τον κρατικό τομέα (81,62 εκατ. ευρώ) και τον τομέα ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (4,80 εκατ. ευρώ).


Αύξηση 5,6% σε ερευνητές
Αποτέλεσμα της προαναφερθείσας αύξησης των δαπανών ήταν και η αντίστοιχη αύξηση στον συγκεκριμένο τομέα απασχόλησης.

Βάσει των στοιχείων της ΕΚΤ, ο αριθμός των Ισοδυνάμων Πλήρους Απασχόλησης (ΙΠΑ), που αποδίδουν «θέσεις» πλήρους απασχόλησης, σε σχέση με το 2020, αυξήθηκε κατά 6,2% για το συνολικό προσωπικό σε Ε&Α και κατά 5,6% για τους ερευνητές.

Έτσι, το συνολικό προσωπικό σε Ε&Α το 2021 έφτασε τις 61.702 θέσεις πλήρους απασχόλησης (ΙΠΑ) και οι ερευνητές τις 45.345.

Και εδώ η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφηκε στον τομέα των επιχειρήσεων (11% στο συνολικό προσωπικό σε Ε&Α και 13% στους ερευνητές).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με βάση τα στοιχεία για το 2021, η Ελλάδα καταλαμβάνει τη 13η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ27, όσον αφορά τα ΙΠΑ του συνολικού προσωπικού σε Ε&Α.